Dziś na warsztat bierzemy papier, materiał znany od wieków i mający współcześnie wiele zastosowań. Jak wygląda produkcja papieru? Na czym polega jego recykling? Jakie zasady obowiązują podczas segregowania papieru? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz podczas lektury tego artykułu.
Produkcja papieru a ekologia
Papier jest lekkim, funkcjonalnym i powszechnie dostępnym materiałem. Z jego usług korzystamy na co dzień – w biurze, sklepie i domu. Z technicznego punktu widzenia papier jest spilśnioną masą włóknistą pochodzenia organicznego o gramaturze mieszczącej się w przedziale 28 – 300 g/m3. Za wynalazcę papieru uchodzi Tsai Lin, pracujący na przełomie I i II wieku naszej ery na dworze chińskiego cesarza He Di. Kancelista do celu wygodniejszego pisania postanowił wykorzystać surowce roślinne. Są one, mimo tego, że technologia zmieniała się wielokrotnie, bazą do tworzenia papieru także współcześnie. Drewno do masowej produkcji papieru zaczęto stosować we Francji w II połowie XVIII w. W tej chwili połowa drewna będącego w obrocie handlowym na świecie jest używana przez branżę papierniczą. Drewno trafiające do papierni jest rozdrabniane, a następnie poddawane obróbce chemicznej i mechanicznej, dzięki którym jest przetwarzane na ścier drzewny i masę celulozową. Oba te surowce są wykorzystywane do produkcji większości światowego papieru. Oprócz masy celulozowej i ścieru drzewnego, do tworzenia papieru używa się też słomy, bawełny, lnu, bambusa, konopi otrzymane w procesie rozwłókniania chemicznego. Współcześnie do produkcji papieru stosuje się także wypełniacze organiczne i nieorganiczne (np. kreda, talk, skrobia ziemniaczana) oraz środki koagulujące, zaklejające i wodoutrwalające.
Szacuje się, by wyprodukować tonę papieru, trzeba ściąć 17 drzew. Jednak nie wycinka drzew jest głównym wyzwaniem ekologicznym przy produkcji papieru. Kartki i gazety powstają bowiem z drzew, które i tak trzeba wyciąć. Do tego celu w polskich lasach wykorzystuje się młody drzewostan najgorszego sortu (Lasy Państwowe informują, że do papierni trafiają najsłabsze młodniki sosnowe, topolowe, olchowe i brzozowe). Większym problemem jest masowe zużycie wody, którą do produkcji papieru wykorzystuje się hektolitrach.
Selektywna zbiórka papieru: co wrzucać, a czego nie?
Zanim przyjrzymy się temu, jak wygląda proces przetwarzania makulatury, sprawdźmy, jakimi zasadami rządzi się selektywna zbiórka papieru, będąca pierwszym krokiem do jego recyklingu. Do niebieskiego kontenera powinniśmy wrzucać gazety, katalogi, foldery, prospekty, papier pakowy, torebki papierowe, książki, czasopisma, zeszyty, wyroby tekturowe i papierowe opakowania. Istnieje też grupa odpadów, która nie powinna być wyrzucana do niebieskiego pojemnika. O czy mowa? Np. o zabrudzonych tłuszczem opakowaniach na jedzenie na wynos, papierze powlekanym, workach po nawozach i materiałach budowlanych, tapetach, kartonach po sokach i mleku. Papier jest wdzięcznym materiałem do selektywnej zbiórki – nie wydaje nieprzyjemnych zapachów, jest lekki i zajmuje stosunkowo mało miejsca. Przed wyrzuceniem należy pamiętać o zniszczeniu danych osobowych, które mogą pojawić się na oficjalnych dokumentach, oraz odcięciu większych elementów, np. spirali spinającej kartki kalendarza, które nie nadają się do przetworzenia w papierni.
Recykling papieru
Odpady makulaturowe z niebieskiego pojemnika odbiera wyspecjalizowana firma lub śmieciarka z przegrodą na papier. Pojazd zawozi je do punktu zbiórki odpadów celulozowych. Tam następuje ich sortowanie, wstępne czyszczenie i usuwanie elementów wykonanych z innych tworzyw. W tym miejscu makulatura jest też segregowana na odmiany jakościowe. Na tym etapie papier jest ważony i opisywany. Posegregowany papier jest prasowany i belowany, a następnie trafia do papierni. Tam przechodzi przez proces zgniatania i rozwłókniania, a kolejno także gruntowną kąpiel w gorącej wodzie i specjalnym roztworze chemikaliów. Efektem kąpieli jest masa celulozowa, z której należy pozbyć się farby drukarskiej i klejów. Dzieje się to na etapie odbarwiania. Czysta masa celulozowa ma naturalnie kolor brązowy. Jeśli producent papieru chce wyprodukować papier w odcieniu bieli, masa musi przejść przez proces bielenia. Na finiszu trzeba ją osuszyć i wygładzić. Wtedy może być wysłany do drukarni lub innego zakładu produkcyjnego.
Korzyści z recyklingu makulatury i nie tylko
Przetwarzanie papieru to skomplikowany i zaawansowany technologicznie proces. Wymaga on wielu nakładów, jednak przynosi wymierne rezultaty. Papier można poddawać recyklingowi nawet 5-6 razy. Recykling tego tworzywa pochłania mniej energii niż wytwarzanie nowego papieru. Generuje też mniejsze zanieczyszczenia wody i powietrza, a także pozwala chronić zasoby naturalne w postaci drzewostanu. Żeby uratować przed ścięciem jedno drzewo, potrzeba zebrać i przetworzyć 59 kg makulatury.
Z papieru, który dostał drugie życie, produkuje się m.in. klosze na lampy, opakowania na jedzenie serwowane na wynos, wytłoczki na jajka, filtry do kawy, serwetki, banknoty, torby zakupowe czy papier toaletowy.
Fakt, że papier może być wielokrotnie przetwarzany, nie oznacza, że powinniśmy szastać celulozowym tworzywem. To mocno chybione podejście. Papier warto oszczędzać, a pomysłów, jak to robić jest całe mnóstwo. Jednym z przykładów jest elektroniczny obieg dokumentów, innym dwustronne drukowanie. Kolejny to stosowanie pojemników zwrotnych z tworzyw sztucznych zamiast opakowań kartonowych. Te ostatnie są znacznie tańsze, jednak mają bardzo krótki cykl życia. Dla przykładu Schoeller Allibert projektuje i wytwarza pojemniki wielokrotnego użytku z tworzyw sztucznych uzyskanych w ramach recyklingu. Jeden pojemnik może być wykorzystywany przez wiele lat, a po utracie swoich właściwości ponownie przerobiony. Inaczej rzecz ma się z kartonami, których w tym samym okresie do obsługi tego samego ładunku, trzeba wykorzystać tysiące. Rachunek ekologiczny jest jednoznaczny – opakowania logistyczne są mniej inwazyjne dla przyrody. Trwalsze rozwiązania są też bardziej opłacalne finansowo: jednorazowa inwestycja w pojemniki z tworzyw sztucznych generuje mniej wydatków niż ciągłe dokupowanie kartonów, których cena – przez regularne wzrosty cen papieru – stale rośnie. Od niedawna Schoeller Allibert promuje usługę wynajmu floty opakowań logistycznych, która daje możliwość ratalnego finansowania, a tym samym brak konieczności dużego wydatku inwestycyjnego.